ถ้ำเขาพรง นับเป็นถ้ำเก่าแก่ถ้ำหนึ่งของหมู่ 15 ต. ทุ่งปรัง อ.สิชล สถานที่ตั้งอยู่บนภูเขามีพระพุทธรูปทั้งพระนออนและพระนั่งประดิษฐานอยู่ในถ้ำและมีของเก่าแก่มากมายที่เหมาะกับเป็นแหล่งศึกษาด้านประวัติศาสตร์และศาสนา สำหรับถ้ำเขาพรงมีสองฝั่งคือ ถ้ำเขาพรงตะวันออกและถ้ำเขาพรงตะวันตก จากการลงพื้นที่และสัมภาษณ์นายวิชัย อาจหาญ ชาวบ้านที่อาศัยอยู่บริเวณหน้าถ้ำเขาพรงให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า บริเวณนี้ยังมีถ้ำนาคราชอีกถ้ำหนึ่ง
ประเพณีที่จัดอย่างต่อเนื่องตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษคือ ประเพณีแห่ผ้าขึ้นถ้ำ สำหรับการแห่ผ้าขึ้นถ้ำในสมัยก่อนไม่มีทางเดินที่สะดวกเช่นทุกวันนี้ เมื่อถึงช่วงวันวิสาขบูชาผู้เฒ่า ผู้แก่ 10-20 คนจะร่วมกันแห่ผ้าขึ้นไปบนถ้ำตามทางเดินที่เป็นป่ารกเพื่อไปสักการะพระในถ้ำและถือปฎิบัติกันมาจวบจนปัจจุบัน
เรื่องราวความศักดิ์สิทธิ์ของ "เจ้าถ้ำเขาพรง"
สำหรับถ้ำเขาพรงถือเป็นถ้ำศักดิ์สิทธิ์ บ้างก็ถูกกล่าวขานว่าเป็นถ้ำพิศดาร ณ สถานที่แห่งนี้ชาวบ้านเชื่อว่ามีสิ่งศักดิ์สิทธิ์สถิตอยู่นั้นคือ "เจ้าถ้ำเขาพรง" หลายคนมาบนบานเพื่อขอในสิ่งที่ปรารถนา เมื่อได้ตามที่ขอก็จะมาแก้บน ครั้งหนึ่งจากคำบอกเล่าของนายวิชัย อาจหาญเล่าถึงความศักดิ์สิทธิ์ของถ้ำเขาพรงว่า เคยมีเด็ก ๆ 5 คนเข้าไปชมความงามในถ้ำแต่กลับออกมาไม่ได้เพราะหลงทาง บิดาของเด็ก ๆ มาชักชวนให้นายวิชัย อาจหาญช่วยขึ้นไปตามเด็ก ๆ ในถ้ำ หลังจากนั้นนายวิชัย อาจหาญและพวกอีก 10 คนได้เดินทางขึ้นไปยังถ้ำ เมื่อขึ้นไปสักระยะหนึ่งมีคนในกลุ่มพูดกับนายวิชัย อาจหาญว่า "ได้ยินเสียงคนอีกกลุ่มหนึ่งอยู่บนเขา" (นายวิชัย อาจหาญเองก็ได้ยินเช่นกันแต่ลือกที่จะเงียบไม่บอกว่าได้ยิน) เมื่อไปถึงปากถ้ำพบเสียงเหมือนมีคนมาทำบุญมากมายอยู่ในถ้ำ แต่เมื่อเดินเข้าไปกลับไม่พบใครสักคน เมื่อเดินเข้าไปเรื่อย ๆ ก็พบเด็กทั้ง 5 คนในสภาพอิดโรย คนที่ไปตามหาจึงช่วยกันอุ้มเด็กเหล่านั้นลงมา เมื่อออกมาถึงหน้าถ้ำเด็ก ๆ มีท่าทางแปลก ๆ คล้ายจะสิ้นลม นายวิชัย อาจหาญจึงไปหาพ่อเชย (หมอผีรักษา) พ่อเชยบอกกับนายวิชัย อาจหาญว่า "เจ้าถ้ำเขาพรง" โกรธเด็ก ๆ พ่อเชยจึงทำพิธีขอขมาท้ายที่สุดอาการเด็ก ๆ จึงค่อย ๆ ดีขึ้น
นอกจากเรื่องเล่าของเด็ก ๆ ที่หายตัวไปในถ้ำแล้วยังมีเรื่องเล่าขานกันว่า เคยมีนักแสวงโชคเข้าไปหาสมบัติภายในถ้ำและทุบตีพระพุทธรูปที่อยู่ในถ้ำ เช่น ตัดเศียรพระ ทุบฐานพระ เนื่องจากเชื่อว่ามีแก้ว แหวน เงิน ทองอยู่ในนั้นแต่แล้วเรื่องไม่คาดคิดก็เกิดขึ้น คือ เหล่านักแสวงโชคเหล่านั้นต้องมีอันเป็นไปไม่อย่างใดก็อย่างหนึ่ง ชาวบ้านเชื่อกันว่าเป็นเพราะบารมีของเจ้าถ้ำเขาพรงที่ปกปักรักษาสมบัติของถ้ำไว้ เรื่องราวอันศักดิ์สิทธิ์อีกเรื่องหนึ่งของเจ้าถ้ำเขาพรง คือ ครั้งหนึ่งเคยมีเฮลิคอปเตอร์ของทหาร บินมาจากทางค่ายแถวชายแดนใต้เกิดเสียหลักขณะบินผ่านบริเวณอำเภอท่าศาลาและอำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช ช่วงที่เฮลิคอปเตอร์เสียหลักนักบินได้ดีดตัวออกจากเครื่องบริเวณ ตำบลเปลี่ยน อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช หลังจากนักบินดีดตัวออก เฮลิคอปเตอร์ยังคงบินมาเรื่อย ๆ กระทั่งมาถึงเขาพรงเฮลิคอปเตอร์มีทีท่าว่าจะตกลงบนเขาลูกนี้ ซึ่งในตอนนั้นได้มีชาวบ้านทำบุญอยู่ที่วัดจำนวนมาก แต่เรื่องที่น่าอัศจรรย์คือ เครื่องกลับแหงนหน้าขึ้นและไปตกยังที่ ๆ ไม่มีคนทั้งที่ไม่มีคนบังคับตัวเฮลิคอปเตอร์ ชาวบ้านจึงเชื่อกันว่า ที่รอดพ้นจากอุบัติเหตุคราวนี้เป็นเพราะบารมีของเจ้าถ้ำเขาพรง หากใครลักขโมยอะไรไปต้องนำมาคืนที่เดิมมิฉะนั้นจะต้องอยู่ไม่เป็นสุข
“วิสาขบูชาแห่ผ้าขึ้นถ้ำ” จัดขึ้นในวันวิสาขบูชา ตรงกับวันเพ็ญ (ขึ้น 15 ค่ำ) เดือน 6 หรือเดือนเวสาขะ ประเพณีนี้จัดขึ้นเพื่อฟื้นฟูถ้ำเขาพรงให้กลับสู่แหล่งท่องเที่ยวสำคัญของอำเภอสิชล กิจกรรมถูกจัดขึ้นบริเวณสำนักสงฆ์ถ้ำเขาพรง พิธีกรรมสำคัญคือ แห่ผ้าพระบฏขึ้นไปห่อองค์พระในถ้ำเขาพรง โดยมีการจัดริ้วขบวนอย่างสวยงาม เริ่มแห่ผ้าพระบฏตั้งแต่ลานเอนกประสงค์ เดินเป็นขบวนตามแนวถนนจนถึงอุโบสถ และริ้วขบวนจะนำผ้าพระบฏหรือผ้าสี เครื่องสักการะอื่น ๆ เดินทางต่อไปยังถ้ำและนำผ้าพระบฎไปห่มองค์พระในถ้ำ
1. บัญชา พงษ์พานิช. (17 พฤษภาคม 2563). เพื่อแผ่นดินเกิด วัดถ้ำเขาพรงตะวันออกติดต่อกันกับวัดเจดีย์ที่ไอ้ไข่อยู่. [เว็บบล็อก]. สืบค้นจาก https://www.bunchar.com/version1/index.php/belovedhomeland/3967-20200515-7-this-the-eastern-cave-temple-nearby-whereaikailive
2. นายธีรยุทธ บัวทอง. ถ้ำเขาพรง มนต์เสน่ห์แห่งประวัติศาสตร์. [เว็บบล็อก]. สืบค้นจาก https://travel.trueid.net/detail/lvkXX1mG4GGn สืบค้นเมื่อ 06/03/67
3. นงคราญ ศรีชาย, วิโรจน์ พร้อมศรีทอง, ยงยุทธ แจ่มวิมล, วรางคณา ทองสุข และสุภาวดี อุ่ยสกุล. (2540). โบราณสถานในเขตควบคุมดูแลรักษา สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 11 นครศรีธรรมราช. นครศรีธรรมราช
ศาลพ่อท่านม่วงทองตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2483 สร้างขึ้นโดยชาวแต้จิ๋ว ศาลเดิมตั้งอยู่ในป่าพรุ เป็นอาคารไม้เมื่อถึงฤดูน้ำหลากฝนตกหนักน้ำจะท่วมถึงจึงย้ายมาสร้างใหม่ ณ พื้นที่ปัจจุบัน มีจารึกภาษาจีนระบุว่า “หลี่จี่ หลี่หลิง ชาวผูหนิงเป็นผู้จ่ายเงินก่อสร้างในปี พ.ศ. 2483” สำหรับรูปเคารพจะมี 3 ศาสนาอยู่ในศาลแห่งนี้ กล่าวคือ พ่อท่านม่วงทองเป็นรูปเคารพของคนไทยเชื้อสายไทยแท้ พ่อท่านขอยเตี๋ย (นำมาจากวัดขอยเตี๋ย ปัจจุบันร้างไปแล้ว) เป็นรูปเคารพของคนจีน และพ่อท่านกลายเป็นรูปเคาระของอิสลาม โกเคียงให้ข้อมูลว่า “รูปเคารพทั้งสามถูกนำมาจากประเทศจีนโดยตรง” ปัจจุบันมีการเสริมรูปเคารพ กวนอู และเจ้าแม่ทับทิมเข้าไปด้วย
เจดีย์ร่มโพธ์ร่มไทร (เจดีย์แหลมเขาคอกวาง) เจดีย์ตั้งอยู่บริเวณแหลมเขาคอกวาง บนยอดเขาลูกโดดซึ่งตั้งตรงปลายแหลม ลักษณะของภูเขาเป็นภูเขาเตี้ย ๆ วางตัวในแนวเหนือ-ใต้ สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 28 เมตร เจดีย์ตั้งอยู่ตรงกลางของภูเขา รอบเจดีย์มีการก่อแนวกำแพงหินกันดินไว้ทางด้านเหนือ ด้านใต้และด้านตะวันตกในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า เพื่อปรับระดับพื้นที่ด้านบนให้ราบเรียบ เจดีย์ตั้งค่อนไปทางด้านเหนือของแนวกำแพง บริเวณเชิงเขาเป็นสวนมะพร้าว มีการทำถนนอ้อมไว้