"เรื่องราวความศักดิ์สิทธิ์ของทวดเขียว" คนในแถบนี้ไม่มีใครกล้าหยิบหรือนำอะไรออกจากถ้ำ เพราะต่างเชื่อว่า มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์สถิตอยู่ ชื่อว่า “ทวดเขียว” มีคนเล่าว่า ในช่วงค่ำขณะเดินทางมาจาก ต. ฉลอง ต้องเดินทางผ่านช่องเขาไปทางหน้าถ้ำ พวกเขาเห็นผู้ชายตัวสูงใหญ่ ผิวดำคล้ำยืนคล่อมทางอยู่ กลุ่มคนเหล่านี้จึงต้องเดินลอดหว่างขาชายรูปร่างสูงใหญ่นั้นไป และหากชาวบ้านมีลางสังหรณ์ว่าจะเกิดอะไรไม่ดีขึ้นภายในหมู่บ้านจะมีงูบองหลา (จงอาง) มาแสดงให้เห็นเพื่อเป็นการเตือนให้ระวัง ครั้งหนึ่ง ณ ถ้ำมืดมีพระที่จำวัดอยู่ที่วัดถ้ำเทียนถวายเคยเห็นเด็กใส่ชุดโบราณกระโดดอยู่หน้าถ้ำ นอกจากนี้ยังมีพวกแสวงโชค แสวงหาของขลังมาตีพระพุทธรูปในถ้ำเพื่อต้องการเหล็กไหล สมัยก่อนมีคนมาทำพิธีเพื่อขอเหล็กไหลจากถ้ำ (ตามความเชื่อเหล็กไหลคือของศักดิ์สิทธิ์ที่เชื่อว่า มีเทพรักษาสถิตอยู่แตกต่างกันตามชนิดของเหล็กไหล) คนที่มาแสวงหาเหล็กไหลส่วนใหญ่ไม่ใช่คนในพื้นที่ เพราะคนในชุมชนเองไม่กล้าขึ้นไปหาเพราะเชื่อว่ามีอาถรรพ์
ถ้ำแจ้งตั้งอยู่ภายในเขาวัดถ้ำ ภายในถ้ำมีพระพุทธรูปโบราณมีลักษณะหูยาวลงมา มีดอกบัวห้อยสันนิษฐานว่า น่าจะเป็นสมัยมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น อยู่บริเวณด้านตะวันออกของเขาวัดถ้ำ ในถ้ำล้วนเป็นแหล่งอารยธรรมที่น่าสนใจ เนื่องจากมีการค้นพบวัตถุโบราณหลากหลายชนิดภายในถ้ำ เช่น หม้อดินเผาเจาะรู ถ้วยชามจีน (แตกเป็นส่วนต่าง ๆ)
ถ้ำภาพเขียนสีอยู่ด้านทิศเหนือของเขาวัดถ้ำ บริเวณที่รัยกว่า "ในวัง" มีลักษณะเป็นพื้นที่ราบล้อมรอบด้วยภูเขาหันไปทางทิศใต้ ลักษณะเป็นโพรงถ้ำแนวนอนแคบ ๆ ภายในมีภาพเขียนสีโบราณที่ถูกเขียนไว้ตามฝาผนังถ้ำ เขียนเป็นรูปอดีตพุทธประทับนั่งเรียงกันเป็นแถว จำนวน 15 องค์ ปัจจุบันภาพลบเลือนไปมากแล้ว จากร่องรอยที่เหลืออยู่สันนิษฐานว่า แต่ละองค์แสดงปางมารวิชัย และมีพุทธลักษณะที่คล้ายคลึงกัน ทั้งนี้ปรากฏว่า มีอดีตพุทธบางองค์ประทับนั่งบนฐานสูง และมีการค้นพบถ้วยชามโบราณอีกด้วย ในถ้ำล้วนเป็นแหล่งอารยธรรมที่น่าสนใจ เนื่องจากมีการค้นพบวัตถุโบราณหลากหลายชนิดภายในถ้ำ เช่น หม้อดินเผาเจาะรูบริเวณก้น เครื่องถ้วยจีนราชวงศ์หมิง (แตกเป็นส่วนต่าง ๆ) และชิ้นส่วนปะติมากรรมสำริด เป็นต้น
ถ้ำตั้งอยู่ด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเขาวัดถ้ำ ภายในถ้ำยังไม่มีใครลงไปสำรวจอย่างจริงจังแต่มีลักษณะเป็นเหวลึกลงไป ในถ้ำล้วนเป็นแหล่งอารยธรรมที่น่าสนใจ เนื่องจากมีการค้นพบวัตถุโบราณหลากหลายชนิดภายในถ้ำ เช่น หม้อดินเผาเจาะรู ถ้วยชามจีน (แตกเป็นส่วนต่าง ๆ)
บ้านหลังนี้เดิมที่เป็นบ้านไม้ยกพื้นสูง ไม้ที่สร้างบ้านถูกรื้อมาจากเรือนหลังเก่าของขุนทิพย์พิมล ปัจจุบันใต้ถุนบ้านปรับปรุงใหม่โดยก่ออิฐถือปูน เมื่อขึ้นไปด้านบนพบกับลานกว้าง ๆ มีห้องอยู่ด้านข้าง 2 ห้อง ห้องด้านข้างสร้างไว้สำหรับลูกสาว ส่วนลานกว้างไว้เป็นที่หลับนอนของลูกชาย ที่บ้านหลังนี้มีภูมิปัญญาการเจาะไม้กระดานไว้นอกชานบ้านให้เป็นช่องเพื่อใช้สำหรับปัสสาวะของผู้หญิงบนเรือน ห้องน้ำแยกออกจากตัวบ้าน มีครัวอยู่ใต้ถุนบ้าน